"The little Jew who wrote the Bible". Over de religieuze zelfrepresentatie van Leonard Cohen (1934-2016)

‘I’m the little Jew who wrote the Bible’, stelt Leonard Cohen onomwonden in het titelnummer van The Future (1992). Zijn woorden klinken behoorlijk ironisch, maar zeggen wel iets over de status die sommige popmuzikanten kunnen bereiken. Na de dood van Prince, Bowie of Cohen schroomden de vele fans en critici zich niet om hen te beschouwen als niets minder dan seculiere heiligen.
Het geval van Cohen is opmerkelijk: in de laatste jaren van zijn leven heeft de Canadese schrijver en singer-songwriter een indrukwekkende comeback gemaakt. Na tien jaar publieke afwezigheid en een carrière waarin succes en mislukking hand in hand gingen, begon hij in 2008 aan een concerttournee die een kleine tien jaar zou duren en gepaard zou gaan met een ongekende artistieke productiviteit. Voor velen was Leonard Cohen een onaantastbaar ‘icoon’ geworden.
In mijn lezing sta ik stil bij de manier waarop Cohen zich trachtte te verhouden tot zijn publiek. Die relatie wijzigde sterk doorheen zijn meer dan vijftigjarige carrière: de jonge, Canadese schrijver onderhield een andere band met zijn publiek dan de oude, internationaal georiënteerde singer-songwriter. Er was wel een constante: de (machts)verhouding werd heel vaak geduid in religieuze termen, gaande van priesterlijk leiderschap tot nederige gelovige. Daarmee verbond hij meteen ook zijn artistieke persona met zijn artistieke universum, waar heiligen en martelaren geregeld hun opwachting maken.
Hoe kunnen we deze persona definiëren in verhouding tot zijn werk? In welke mate is een religieus referentiekader en vocabularium relevant om de verhouding tussen Cohen en zijn publiek te beschrijven? En zegt dit iets over de manier waarop wij – lezers, luisteraars, onderzoekers – zijn werk kunnen, mogen of moeten interpreteren?