Wase baksteen gedateerd! Natuurwetenschappelijk dateringsonderzoek in de Sint-Andreas- en Sint-Gislenuskerk in Belsele (Sint-Niklaas, Oost-Vlaanderen)

De nauwkeurige datering van middeleeuwse gebouwen is vaak problematisch. Gedateerde geschreven bronnen over de bouwgeschiedenis zijn niet voorhanden of zijn door hun bondigheid vatbaar voor diverse interpretaties. Vormelijke kenmerken staan niet altijd garant voor een nauwe en stevig gegronde datering. Een gebouw kan slechts algemene formele trekken vertonen die behoren tot een in tijd en ruimte wijdverspreid vormenrepertorium. Ook bouwmaterialen en constructietechnieken kunnen soms niet meer bieden dan grove chronologische aanwijzingen. Sinds enkele decennia wordt in toenemende mate gebruikgemaakt van natuurwetenschappelijke technieken voor de absolute datering van middeleeuwse gebouwen. Daterend dendrochronologisch onderzoek van dakkappen of bouwhout in het algemeen is intussen ingeburgerd in het bouwhistorisch onderzoek.
Een precieze dendrochronologische datering is echter niet altijd vanzelfsprekend. Soms is er geen oorspronkelijk bouwhout bewaard gebleven of blijkt het hout dendrochronologisch niet dateerbaar. Snel en onregelmatig gegroeid hout zien we namelijk vaak in middeleeuwse gebouwen in Vlaanderen. Andere technieken laten toe om de materialen van het metselwerk te dateren. De ouderdom van mortelspecie kan worden bepaald met 14C-datering. Baksteen kan worden gedateerd aan de hand van de elektrische lading die na het bakken van de vormeling hernieuwd wordt opgeslagen in luminescente kristallen als kwarts en veldspaat. Dateringstechnieken volgens dit principe zijn thermoluminescentie (TL) en optisch gestimuleerde luminescentie (optically stimulated luminescence, OSL). Volgens recent experimenteel onderzoek lenen beide technieken zich ook voor de datering van mortel. In een archeomagnetische analyse (AM) wordt baksteen gedateerd door de inclinatie te meten van het aardmagnetische veld geregistreerd in ferromagnetische mineralen vervat in baksteen, veelal ijzeroxides, en vervolgens die meting te toetsen aan een gedateerde referentiecurve van die inclinatie.